Gazeta Podatkowa nr 41 (978) z dnia 23.05.2013

Skutki administracyjne transformacji spółek

Przepisy o łączeniu, podziale i przekształcaniu spółek handlowych przewidują ogólne następstwo w sferze administracyjnoprawnej. Szereg przepisów szczególnych powoduje jednak, że na skutek transformacji spółka będąca kontynuatorem prawnym nie nabędzie np. koncesji lub zezwolenia swego poprzednika.

Połączenie i podział

Koncesje, zezwolenia, wpisy do rejestrów administracyjnych, szczególne statusy - to wszystko prawa, jakie spółki mogą nabyć w drodze aktów administracyjnych. Ponieważ dysponentem aktu jest sama administracja, istnieje ogólny zakaz przenoszenia, w tym w drodze sukcesji uniwersalnej, praw i obowiązków wynikających z aktu administracyjnego.

Tę ogólną zasadę łagodzą przepisy Kodeksu spółek handlowych dotyczące transformacji, jakie mogą przechodzić spółki handlowe. W przypadku łączenia się spółek art. 494 § 2 K.s.h. przewiduje, że na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej. Analogiczną regulację w razie podziału spółki zawiera art. 531 § 2 K.s.h. w odniesieniu m.in. do zezwoleń, koncesji oraz ulg, pozostających w związku z przydzielonymi spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej.

Przekształcenie

Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku przekształcenia spółek. Tu bowiem nie zachodzi przejście praw i obowiązków, a jedynie zmiana formy prawnej podmiotu. Tym niemniej art. 553 § 2 K.s.h. instruktażowo stwierdza, że spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.

Inaczej się rzecz przedstawia w odniesieniu do innych przekształceń uregulowanych w Kodeksie spółek handlowych - tj. przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową (art. 26 § 4 i art. 551 § 2 K.s.h.) oraz przekształcenia przedsiębiorcy jednoosobowego w spółkę kapitałową (art. 584¹ i n. K.s.h.). W pierwszym przypadku mamy do czynienia z przeistoczeniem stosunku prawnego spółki: ze spółki cywilnej w spółkę handlową. W drugim natomiast przekształcenie powoduje powstanie nowego podmiotu obok dotychczasowego. Przedsiębiorca staje się jedynym udziałowcem przekształconej spółki z o.o. Przepisy dotyczące tych transformacji zawierają jednak uregulowania przewidujące ogólną sukcesję administracyjnoprawną. Chodzi tu o art. 26 § 5, art. 551 § 3 K.s.h. oraz art. 584² § 2 K.s.h.

Istotne wyjątki

Każdy z wymienionych przepisów dotyczących skutków prawnych transformacji zastrzega, że związane z nią nabycie lub zachowanie praw i obowiązków administracyjnych może być wyłączone, gdy wynika to wprost z ustawy lub decyzji. Dlatego też już na etapie przygotowania transformacji, w ramach due dilligence (tj. przeprowadzania wyczerpującej analizy), należy ustalić, jakie koncesje czy zezwolenia przysługują spółce. Następnie trzeba sprawdzić, czy sama decyzja albo przepisy dotyczące danej działalności koncesjonowanej lub regulowanej nie wyłączają przejścia praw i obowiązków wynikających z aktu administracyjnego. Przykładowo zastosowanie art. 494 § 2 K.s.h. jest wyłączone w odniesieniu do pozwolenia wodnoprawnego dotyczącego eksploatacji instalacji (wyrok NSA z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. akt II OSK 674/06).

Inny ważny wyjątek zawarty jest w art. 618 K.s.h. Przepis ten przewiduje, że art. 494 § 2 i art. 531 § 2 K.s.h. stosuje się do koncesji, zezwoleń oraz ulg przyznanych po dniu wejścia w życie Kodeksu (tj. po 1 stycznia 2001 r.), chyba że przepisy dotychczasowe przewidywały przejście takich uprawnień na spółkę przejmującą lub na spółkę nowo zawiązaną. Jeśli więc spółka posiada np. koncesję na wytwarzanie i obrót energią cieplną wydaną przed 2001 r., to koncesja ta nie przejdzie na spółkę przejmującą czy nowo zawiązaną. Dotyczy to również przypadków, gdy koncesja była zmieniana w drodze decyzji po wejściu w życie K.s.h. Z kolei w przypadku spółki będącej instytucją finansową w razie jej połączenia/podziału regulacje art. 494 § 2/art. 531 § 2 K.s.h. nie będą miały zastosowania, gdy sprzeciw zgłosi organ zgodnie z treścią art. 494 § 5 i art. 531 § 6 K.s.h.

Deklaratoryjna decyzja

Spółki powstałe na skutek transformacji niestety spotykają się z problemami dotyczącymi wykazania sukcesji w sferze administracyjnoprawnej. Kontrahenci i urzędy częstokroć kwestionują decyzje o nadaniu koncesji czy udzieleniu zezwolenia dla poprzedników prawnych podmiotów, które uległy transformacjom. Jeśli takie problemy się nasilają, warto wystąpić do właściwego organu o wydanie decyzji deklaratoryjnej stwierdzającej, że spółce przekształconej, przejmującej czy nowo zawiązanej przysługują określone prawa i obowiązki.

W orzecznictwie NSA przyjęto, że decyzja administracyjna o charakterze deklaratoryjnym nie tworzy wprawdzie nowej sytuacji prawnej, ale stwierdza w odniesieniu do konkretnego adresata, jaki jest w danej sytuacji faktycznej jego stan prawny w sferze prawa administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 17 kwietnia 2009 r., sygn. akt II GSK 71/09).

Zgłoszenie zmian organom koncesyjnym

Po dokonaniu wpisu w KRS dotyczącego przekształcenia, połączenia lub podziału, spółka powinna zgłosić zaistniałą zmianę do organu koncesyjnego lub organu prowadzącego rejestr danej działalności regulowanej. Transformacja wpływa bowiem na zmianę firmy (nazwy przedsiębiorcy) podmiotu, któremu udzielono koncesji czy zezwolenia. Stosownie do art. 49 i 66 ust. 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.), zgłoszenie zmiany powinno nastąpić w terminie 14 od dnia jej zaistnienia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)