Co z długami po przekształceniu w spółkę?

Przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorcy w spółkę z o.o. wywiera skutki również w sferze jego zobowiązań wobec kontrahentów i zaległości wobec organów skarbowych i ZUS. Przekształcenie nie jest sposobem na uniknięcie spłacania długów powstałych przed dniem przekształcenia.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG od 1 lipca 2011 r. mogą przekształcić formę prowadzenia działalności gospodarczej w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę z o.o. lub akcyjną). Skutkiem takiej transformacji jest zaprzestanie z dniem przekształcenia prowadzenia działalności we własnym imieniu i dalsze jej kontynuowanie już przez spółkę kapitałową. Przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców KRS.

Pełna kontynuacja

Konstrukcja prawna przekształcenia z zasady zapewnia pełną kontynuację prawną pomiędzy dotychczasową a nową formą prowadzenia działalności. Art. 584² K.s.h. przewiduje, że spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Natomiast przekształcany przedsiębiorca staje się z dniem przekształcenia wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki przekształconej.

Zasada kontynuacji odnosi się również do obowiązków, zobowiązań i zaległości przekształcanego przedsiębiorcy. Dzięki temu zmiana formy prowadzenia działalności nie narusza praw wierzycieli przekształcanego przedsiębiorcy, w tym również wierzycieli publicznoprawnych.

Długi wobec kontrahentów

Przepisy o przekształceniu przedsiębiorcy w spółkę kapitałową zawierają regulacje dotyczące zobowiązań cywilnoprawnych przedsiębiorcy. Z art. 584¹³ K.s.h. wynika, że przedsiębiorca przekształcany odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za swe zobowiązania związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia, przez okres 3 lat, licząc od dnia przekształcenia.

Spółka nie będzie więc ponosić odpowiedzialności za zobowiązania, które nie mają związku z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. zadłużenie czynszowe za mieszkanie czy zobowiązania alimentacyjne). Wierzyciel może dodatkowo w terminie 3 lat od przekształcenia pozywać o długi nie tylko spółkę przekształconą, ale również osobę fizyczną, której działalność uległa przekształceniu. Zapewnia to istotną, choć nie całkowitą, ochronę wierzyciela przed próbą ucieczki od długów poprzez przekształcenie.

Które zobowiązania?

Datą graniczną solidarnej odpowiedzialności spółki i przedsiębiorcy przekształcanego jest dzień przekształcenia. Zobowiązania powstałe po tej dacie obciążają jedynie spółkę. Jak to się ma do przypadku, gdy umowa, z której wynika zobowiązanie, została zawarta przed przekształceniem, a samo zobowiązanie powstało już po tym zdarzeniu?

Art. 584¹³ K.s.h. odnosi się do momentu powstania zobowiązania, a nie dokonania czynności prawnej, która może stanowić źródło powstania zobowiązania. Na tle art. 299 K.s.h. przyjmuje się jednak, że odpowiedzialność członków zarządu odnosi się do osób pełniących funkcje w tym organie w czasie "istnienia podstawy zobowiązania" (wyrok SN z dnia 11 lutego 2010 r., sygn. akt I CSK 269/09). Analogiczne odniesienie tego poglądu do postawionego pytania oznaczałoby, że odpowiedzialność przedsiębiorcy przekształcanego obejmowałaby również roszczenia powstałe na tle umów zawartych przed przekształceniem. Taka interpretacja w szerszym stopniu chroni interesy wierzyciela, choć konkretny spór ostatecznie rozstrzygałby sąd.

Kontynuacja podatkowa

Jednoosobowa spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wstępuje również w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa przekształcanego przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek kapitałowych. Wynika to z art. 93a § 4 Ordynacji podatkowej, który to przepis obowiązuje od 1 stycznia 2013 r.

Ordynacja nie reguluje, które z tych praw mogą być kontynuowane, a które nie. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że osoba fizyczna planująca przekształcenie w jednoosobową spółkę kapitałową jest uprawniona do wystąpienia z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej dotyczącej zagadnień wynikających z zakresu kontynuacji praw wynikających z planowanego przekształcenia.

Długi podatkowe

Los długów publicznoprawnych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą przedsiębiorcy jednoosobowego po przekształceniu jest podobny do losu długów cywilnoprawnych. Art. 112b Ordynacji podatkowej przewiduje, że jednoosobowa spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z tą osobą fizyczną za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Przepis ten kształtuje odpowiedzialność spółki jako odpowiedzialność osoby trzeciej. Oznacza to m.in. konieczność przeprowadzenia oddzielnego postępowania kończącego się wydaniem decyzji o pociągnięciu spółki do odpowiedzialności za zaległości przekształcanego przedsiębiorcy. Granice czasowe wszczynania takiego postępowania określają przepisy Ordynacji (m.in. art. 108 i 118).

Składki ZUS

Warto zwrócić uwagę, że art. 93a § 4 i art. 112b Ordynacji podatkowej mają również odpowiednie zastosowanie do należności z tytułu składek ZUS (art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.)