Gazeta Podatkowa nr 28 (1173) z dnia 7.04.2015

Odpowiedzialność wspólników po przekształceniu spółki

Zmiana formy prawnej prowadzonej działalności wiąże się z modyfikacją reżimu odpowiedzialności wspólników za długi spółki. Przy tym transformacja nie jest sposobem na ucieczkę przed długami. K.s.h. zawiera regulacje chroniące wierzycieli spółek czy przekształcanego przedsiębiorcy.

Ochrona wierzycieli

Przekształcenie przeprowadzone zgodnie z przepisami K.s.h. powoduje, że z chwilą wpisu do KRS spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej (art. 553 § 1 K.s.h.). Dotyczy to także przypadków, gdy przekształceniu ulega spółka cywilna czy forma prowadzonej działalności przez indywidualnego przedsiębiorcę (art. 26 § 5 i art. 584² K.s.h.).

Wobec tego zobowiązanie zaciągnięte przez spółkę przekształcaną (ew. wspólników spółki cywilnej czy przedsiębiorcę wpisanego do CEIDG) z dniem przekształcenia staje się zobowiązaniem spółki przekształconej. Wówczas ona i jej wspólnicy odpowiadają za zobowiązania na zasadach określonych dla tej spółki. Przy tym jednak Kodeks spółek handlowych zawiera regulacje mające na celu ochronę wierzycieli przekształcanej spółki w tych sytuacjach, gdy przekształcenie spółki wiąże się z ograniczeniem odpowiedzialności wspólników za jej długi.

Rozszerzona odpowiedzialność

W przypadku przekształcenia spółki osobowej w kapitałową czy osobowej w osobową zgodnie z odpowiednio art. 574 i 584 K.s.h., wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach (w przypadku przekształcenia w spółkę kapitałową solidarnie ze spółką przekształconą) za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia.

Odpowiednich regulacji do wyżej przytoczonych brak jest w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w inną kapitałową czy w spółkę osobową. Te transformacje nie wiążą się bowiem z ograniczeniem odpowiedzialności ponoszonej przez wspólników.

Przepisy K.s.h. mają zastosowanie do zobowiązań cywilnoprawnych. W przypadku zaległości podatkowych (składkowych) przestrzegać należy przepisów Ordynacji podatkowej (por. wyrok NSA z dnia 15 kwietnia 2014 r., sygn. akt II FSK 1115/12).

Przekształcenie spółki cywilnej

Wspólnicy spółki cywilnej ponoszą najszerszą odpowiedzialność za długi cywilnoprawne (art. 864 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Dlatego też przekształcenie spółki cywilnej w handlową zawsze wiąże się z ograniczeniem odpowiedzialności.

W przypadku przekształcenia spółki cywilnej w inną niż jawna spółkę osobową przepisy art. 574 czy 584 K.s.h. mają zastosowanie na podstawie odesłania zawartego w art. 551 § 3 K.s.h.

Natomiast w przypadku przekształcenia spółki cywilnej w jawną brak jest podstawy prawnej do stosowania tych regulacji. Jednakże SN w wyroku z dnia 13 września 2007 r., sygn. akt III CSK 30/07, uznał, że przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną nie wyłącza zastosowania art. 584 K.s.h.

Zakres czasowy ochrony wierzycieli

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia jest odpowiedzialnością ograniczoną w czasie. Trwa ona przez okres trzech lat od dnia przekształcenia (por. wyrok SN z dnia 5 lutego 2009 r., sygn. akt I CSK 333/08). Jeżeli jednak termin ten zakończy swój bieg przed wydaniem wyroku, wówczas sąd orzekający w I instancji powinien wydany wyrok skierować jedynie przeciwko spółce, gdyż powyższy termin ma charakter zawity i powinien być brany pod uwagę z urzędu (wyrok SN z dnia 19 marca 2010 r., sygn. akt III CSK 170/09, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I ACa 932/11). Przy tym w sytuacjach zupełnie wyjątkowych dopuszcza się możliwość nieuwzględnienia terminu zawitego z powołaniem się na zasady współżycia społecznego (art. 5 K.c., postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2010 r., sygn. akt III CZP 15/10).

Z indywidualnej działalności w spółkę

Analogicznie jak w przypadku transformacji spółek osoba fizyczna, o której mowa w art. 551 § 5 K.s.h., odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia, przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia (art. 584¹³ K.s.h.).

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 lutego 2015 r., sygn. akt III CZP 106/14, uznał, że przepis art. 788 § 1 K.p.c. ma zastosowanie w razie przejścia uprawnienia lub obowiązku w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową (art. 551 § 5 i art. 584² § 1 K.s.h.).

Uchwała SN potwierdza zatem odpowiedzialność przekształconej spółki za długi przedsiębiorcy. W świetle art. 788 § K.p.c., jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Innymi słowy, jeżeli wierzyciel uzyska np. prawomocny wyrok czy nakaz zapłaty przeciwko przekształcanemu przedsiębiorcy, w sytuacji gdy przekształcenie nastąpi przed wydaniem wyroku/nakazu zapłaty bądź w toku sprawy przed ich wydaniem, wówczas sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko spółce, gdy wierzyciel przedstawi np. odpis z KRS dokumentujący przekształcenie.

Losy egzekucji

W świetle art. 819¹ K.p.c. przekształcenie spółki po wszczęciu postępowania egzekucyjnego nie wpływa na bieg tego postępowania. Dlatego też już dokonane czynności komornika pozostają skuteczne także po przekształceniu spółki i postępowanie egzekucyjne może być prowadzone.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.11.1964 - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.)