Co należy wiedzieć o jednoosobowej spółce z o.o.?

Funkcjonowanie w ramach jednoosobowej spółki z o.o. rodzi określone konsekwencje prawne, m.in. taką, że udziałowiec spółki na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych traktowany jest jak osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Poza tym należy pamiętać m.in. o szczególnych wymogach co do formy czynności pomiędzy spółką a wspólnikiem.

Jedyny wspólnik a składki ZUS

Jednoosobowa spółka z o.o. to spółka kapitałowa, której wszystkie udziały należą do jednego wspólnika (art. 4 § 1 pkt 3 K.s.h.). Spółka ta jest osobą prawną. Ma niezależny byt prawny w stosunku do swojego udziałowca i występuje samodzielnie w obrocie prawnym.

Jedyny wspólnik spółki z o.o. będący osobą fizyczną w zakresie ubezpieczeniowym traktowany jest jak osoba prowadząca pozarolniczą działalność.

Zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), jedyny wspólnik spółki z o.o. podlega ubezpieczeniom na zasadach obowiązujących przedsiębiorców. Natomiast status wspólnika dwuosobowej i liczniejszej spółki z o.o. nie rodzi wobec takiej osoby obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Na kanwie tej regulacji do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęła skarga konstytucyjna o zbadanie zgodności z Konstytucją jej w części, w której każe ona uważać za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność także wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. (sygn. akt SK 4/12).

Przepisy zgodne z Konstytucją

W dniu 25 września 2014 r. TK orzekł, że art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie odnoszącym się do wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. jest zgodny z Konstytucją. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przewidziane przez prawodawcę kryterium różnicujące nawiązuje wprost do nasyconej elementem osobowym konstrukcji jednoosobowej spółki z o.o. Zróżnicowanie zasadza się bowiem na - wyznaczanym przez skupioną w jednym ręku wiązkę uprawnień o charakterze majątkowym oraz uprawnień o charakterze korporacyjnym - statusie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. W jego osobie często dochodzi do swoistego połączenia "pracy i kapitału", które to połączenie pozwala go zakwalifikować jako osobę prowadzącą pozarolniczą działalność.

Umowy między spółką a wspólnikiem

Spółka z o.o. jest odrębnym podmiotem od swojego wspólnika. Jedyny wspólnik powinien traktować spółkę jako podmiot, posiadający własny majątek, z którego wspólnik może czerpać korzyści tylko w przypadkach przewidzianych przez ustawę.

Spółka z o.o. i jej jedyny wspólnik mogą dokonywać czynności prawnych między sobą. Przy czym oświadczenie woli jedynego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jednakże tam gdzie ustawodawca wymaga zachowania formy bardziej kwalifikowanej (np. aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości), zastosowanie znajdą dalej idące wymogi (art. 173 K.s.h.).

Wspólnik i zarząd w jednej osobie

Prowadzeniem spraw i reprezentacją każdej spółki z o.o., także jednoosobowej, zajmuje się zarząd. Może być on jedno- bądź wieloosobowy. W jego skład może wchodzić jedyny wspólnik.

Gdy jedyny wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu, wówczas do czynności prawnych pomiędzy nim a reprezentowaną przez niego spółką odnoszą się szczególne regulacje. W przypadku tych czynności konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego (art. 210 § 2 K.s.h.). W tej formie muszą być zawarte np. umowy pożyczki, sprzedaży, najmu, zlecenia, gdy ich stronami są spółka i jej jedyny wspólnik będący zarazem członkiem jednoosobowego zarządu. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego. Art. 210 § 2 K.s.h. nie dotyczy jednoosobowych spółek z o.o., w których jedyny wspólnik nie wchodzi w skład zarządu bądź pełni funkcję w tym organie z inną osobą (osobami), tj. gdy nie jest jedynym członkiem zarządu.

W spółce jednoosobowej jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników (art. 156 K.s.h.). Spółka taka nie musi mieć natomiast rady nadzorczej.

Udziałowiec świadczy spółce usługi

Prowadzenie działalności w ramach jednoosobowej spółki z o.o. niejednokrotnie może prowadzić do sytuacji, w której udziałowiec będzie chciał świadczyć określone usługi na rzecz spółki. Mogą być one wskazane w umowie spółki zgodnie z art. 159 K.s.h. bądź art. 176 K.s.h.

Art. 159 K.s.h. może być podstawą nałożenia na wspólnika każdej spółki z o.o. innych obowiązków wobec spółki niż wniesienie wkładów na pokrycie udziałów. Dla skuteczności takich uzgodnień konieczne jest ich ujęcie w umowie spółki. Realizacja tych obowiązków może następować bez wynagrodzenia.

Poza tym, zgodnie z art. 176 § 1 K.s.h., mocą umowy spółki udziałowiec może być zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Art. 176 § 2 K.s.h. wprost stanowi, że wynagrodzenie wspólnika za takie świadczenia na rzecz spółki jest wypłacane przez spółkę także w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe nie wykazuje zysku. Wynagrodzenie to nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie.

Świadczenia bez wynagrodzenia a podatek

Oceniając obowiązki inne niż wniesienie wkładów nałożone na wspólników w zgodzie z art. 159 K.s.h., WSA w Warszawie uznał, że także służą osiągnięciu wspólnego celu, o którym mowa w art. 3 K.s.h. Ich wypełnianie przez zobowiązanego do tego wspólnika wynagradzane jest udziałem w zysku spółki. Ta zaś okoliczność przesądza o tym, że nie jest to świadczenie bez ekwiwalentu, które należy kwalifikować jako przychód i opodatkowywać (nieprawomocny wyrok z dnia 31 stycznia 2014 r., sygn. akt III SA/Wa 1083/13). Wyrokiem tym uchylono interpretację indywidualną Dyrektora IS w Warszawie z dnia 15 stycznia 2013 r., nr IPPB3/423-844/12-4/DP. W sprawie tej wypowie się jeszcze NSA. Wcześniej takie stanowisko jak WSA zajął Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 4 lipca 2012 r., nr IBPBI/2/423-357/12/MS.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1330)