Odwołanie członka zarządu spółki z o.o. niebędącego pracownikiem

Kodeksową zasadą jest, że członków zarządu w spółce z o.o. z wyłącznym udziałem prywatnym powołują i odwołują wspólnicy. Reguła ta może być zmieniona w umowie spółki. Odwołanie skutkuje ustaniem więzi korporacyjnej łączącej spółkę z członkiem zarządu. Rozstając się z członkiem zarządu, który pełni funkcję za wynagrodzeniem, trzeba uwzględnić tę okoliczność i ustalić, czy konieczne jest podjęcie dodatkowych kroków prawnych.

Spółki "prywatne" i komunalne

Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przewiduje tak art. 201 § 4 K.s.h. (Dz. U. z 2024 r. poz. 18). W świetle tej regulacji o tym, kto w danej spółce powołuje i odwołuje członków zarządu, przesądza umowa spółki. Reguła ta ma zastosowanie do spółek z udziałem prywatnym. Przy tym na mocy art. 203 § 1 i § 2 K.s.h. członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników. Umowa spółki może zawierać inne postanowienia, w szczególności ograniczać prawo odwołania członka zarządu do ważnych powodów. Na mocy umowy spółki kompetencja do powołania/odwołania członków zarządu może być przyznana radzie nadzorczej czy też wspólnikowi (art. 159 K.s.h.; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2015 r., sygn. akt V CSK 657/14).

W spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego i w spółkach zależnych od tych spółek zasady powoływania/odwoływania członków zarządu reguluje art. 10a ust. 6 i art. 10b ustawy o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 679). Zgodnie z nimi członków zarządu w takich spółkach powołuje i odwołuje rada nadzorcza.

Kodeksowe zasady

Jeśli umowa spółki z udziałem prywatnym określa zasady odwoływania członków, to muszą być one przestrzegane, aby doszło do odwołania członka zarządu. Gdy umowa takiej spółki milczy w kwestii zasad odwoływania członków zarządu bądź ogranicza się jedynie do powtórzenia reguły kodeksowej z art. 201 § 4 K.s.h., wówczas członek zarządu spółki z o.o. z udziałem prywatnym może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników i bez ograniczenia jakąkolwiek przyczyną (art. 203 § 1 i § 2 K.s.h.). Uchwała taka może być podjęta w trybie tradycyjnym albo w S24. Z drugiego trybu mogą korzystać jedynie spółki z o.o. S24, tj. spółki zawiązane w trybie S24, których umowa spółki nie została zmieniona z udziałem notariusza (art. 4 § 1 pkt 15 K.s.h.).

W trybie tradycyjnym uchwała o odwołaniu członka zarządu może być podjęta na zgromadzeniu wspólników zwyczajnym albo nadzwyczajnym. Wymaga ona głosowania tajnego (art. 247 § 2 K.s.h.). Ilość głosów potrzebna do podjęcia uchwały o odwołaniu członka zarządu może być wskazana w umowie spółki. Gdy takiej regulacji brak, wówczas zgodnie z kodeksowymi zasadami podejmowania uchwał do podjęcia uchwały w sprawie odwołania członka zarządu wystarczy bezwzględna większość głosów (art. 240, art. 241 i art. 245 K.s.h.). Odwoływany członek zarządu, który jest jednocześnie wspólnikiem, nie jest wyłączony od głosowania w tej sprawie na podstawie art. 244 K.s.h.

Od kiedy odwołanie?

W treści uchwały o odwołaniu można wskazać termin ustania mandatu członka zarządu, tj. postanowić, że odwołanie nastąpi z upływem określonego terminu czy z upływem danego dnia. W razie braku takiego zastrzeżenia odwołanie wywoła skutek natychmiastowy (nawet nie z upływem dnia, w którym dokonano odwołania).

Uchwała w sprawie odwołania może także zwolnić członka zarządu z obowiązków sprawozdawczych, o których mowa w art. 203 § 3 K.s.h. Przy tym prawa byłego członka zarządu są chronione także przez regulację art. 231 § 3 K.s.h.

Natomiast gdy spółka S24 chce przeprowadzić odwołanie członka zarządu przez system S24, to w tym celu należy skorzystać z wzorca uchwały o zmianie składu zarządu spółki z o.o., a także przygotować i wysłać wniosek do KRS o zmianę wpisu przez system S24. W uchwale tej można wskazać moment jej wejścia w życie. Warunkiem jej podjęcia jest jednak wykonanie co do niej prawa głosu przez wszystkich wspólników (art. 240¹ K.s.h.).

Skuteczność odwołania

Przepisy nie regulują wprost tego, czy otrzymanie informacji o odwołaniu jest niezbędne dla jego skuteczności. W orzecznictwie i doktrynie można spotkać różne poglądy w tej kwestii. Z tym że według przeważającego stanowiska odwołanie członka zarządu jest skuteczne, nawet jeżeli wiadomość o tym nie dotarła do zainteresowanego, aczkolwiek oczywiście powinien on zostać poinformowany o swoim odwołaniu. Spółka powinna też niezwłocznie wystąpić o wykreślenie członka zarządu z KRS. Jest to konieczne w celu uniknięcia niekorzystnych skutków dla spółki, wynikających z domniemań związanych z treścią wpisu do rejestru (por. art. 17 ustawy o KRS - Dz. U. z 2024 r. poz. 979). Przy tym wykreślenie to ma jednak charakter ujawniający (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 marca 2022 r., sygn. akt VII AGa 923/21).

W trybie tradycyjnym zgłoszenie zmian do KRS następuje przez Portal Rejestrów Sądowych (prs.ms.gov.pl, zakładka "Krajowy Rejestr Sądowy", a następnie "e-formularze KRS").

Gdy jest wypłacane wynagrodzenie

Odwołanie nie pozbawia członka zarządu roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu (art. 203 § 1 zd. 2 K.s.h.). O odwołaniu członka zarządu zatrudnionego na podstawie umowy o pracę pisaliśmy w GP nr 38 z 2024 r., na str. 17.

Poza tym członek zarządu może być także wynagradzany na podstawie samej uchwały wspólników (art. 203¹ K.s.h.). W takim przypadku wynagrodzenie to jest związane wyłącznie z pełnieniem funkcji w zarządzie. Stanowi ono wynagrodzenie za wykonywanie obowiązków spoczywających z mocy ustaw i umowy spółki na osobie pełniącej tę funkcję. Wygaśnięcie uprawnienia do pełnienia funkcji automatycznie oznacza, że były członek zarządu traci uprawnienie do otrzymywania wynagrodzenia z uchwały wspólników. Jeśli w uchwale zostały określone zasady wypłaty wynagrodzenia członkowi zarządu w sytuacji, gdy mandat wygaśnie w trakcie okresu rozliczeniowego, wówczas należy ich przestrzegać. W przeciwnym razie można uznać, że należy wypłacić mu wynagrodzenie proporcjonalnie do okresu pełnienia przez niego funkcji w danym okresie rozliczeniowym.

Jeśli zaś podstawę wypłaty wynagrodzenia dla członka zarządu stanowi umowa cywilnoprawna (np. kontrakt menedżerski), wtedy postanowienia tej umowy mogą przesądzać, czy:

-	odwołanie ze składu zarządu wpływa na wiążący członka zarządu ze spółką stosunek cywilnoprawny (a zatem, czy wygasa on w związku z tym),
-	spółka musi przestrzegać terminu wypowiedzenia,
-	członkowi zarządu należy się odprawa.

Jeśli w umowie cywilnoprawnej brak stosownego postanowienia, wówczas odwołanie ze składu zarządu nie prowadzi do automatycznego ustania stosunku cywilnoprawnego. Wówczas do jej rozwiązania konieczne jest podjęcie dodatkowych czynności, np. złożenie przez spółkę oświadczenia o wypowiedzeniu umowy (zob. art. 746 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Gdyby spółka w pierwszej kolejności chciała doprowadzić do ustania stosunku cywilnoprawnego (tj. zanim członek zarządu zostanie odwołany), to konieczne jest przestrzeganie szczególnych reguł reprezentacji spółki wynikających z art. 210 § 1 i § 2 K.s.h. Inne zasady dotyczą sytuacji, gdy członek zarządu został już odwołany. W takiej sytuacji spółka z o.o. powinna być już reprezentowana na ogólnych zasadach.