Spółce z o.o. trudno o zwolnienie od kosztów postępowania przed WSA

Prowadzimy działalność w ramach spółki z o.o. Ma ona trudną sytuację finansową, ale nie jest w stanie niewypłacalności. Czeka nas postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Czy spółka może uzyskać zwolnienie od kosztów tego postępowania?

Możliwość uzyskania zwolnienia od kosztów postępowania przed sądem administracyjnym to w świetle przepisów prawo pomocy. Uregulowane jest ono przepisami ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.), zwanej dalej ustawą.

Prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. W pierwszym przypadku obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części (np. od wpisu) albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej (art. 245 ustawy).

Prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi.

Spółka z o.o. jest osobą prawną, a to oznacza, że prawo pomocy może być jej przyznane:

1) w zakresie całkowitym - gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania,

2) w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania (art. 246 § 2 ustawy; kwestie dotyczące ustanowienia dla strony pełnomocnika reguluje art. 246 § 3 ustawy).

Prawo pomocy przyznawane jest na wniosek. Nie podlega on opłatom sądowym. Musi być sporządzony na urzędowym formularzu. Osoba prawna powinna go przygotować na druku PPPr. Jest on dostępny w serwisie druki.gofin.pl, w dziale Inne druki. Jego elementy to m.in. uzasadnienie, w którym należy wskazać fakty wskazujące, że wniosek jest zasadny, a także oświadczenie o majątku i dochodach.

Osobom prawnym czy jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej prowadzącej działalność gospodarczą trudno jest uzyskać prawo pomocy. W orzecznictwie wskazywane jest m.in., iż każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą powinien przewidzieć konieczność ponoszenia kosztów spraw sądowych związanych z tą działalnością i mieć wygospodarowane na ten cel środki finansowe (por. postanowienia NSA z dnia 17 grudnia 2014 r., sygn. akt I FZ 459/14, z dnia 25 lutego 2015 r., sygn. akt I FZ 43/15). Podkreślane jest też, że celem działalności gospodarczej jest osiągnięcie zysku. Jeżeli więc przedsiębiorca prowadzi działalność, to mu się ona opłaca, nawet jeśli przejściowo ma pewne kłopoty finansowe. W przeciwnym wypadku racjonalnym działaniem byłaby likwidacja działalności. Jeżeli natomiast przedsiębiorca faktycznie działalności nie prowadzi, lecz jej nie likwiduje i nie wniósł o ogłoszenie upadłości, to nie ma podstaw do finansowania takiego przedsiębiorcy przez zwolnienie od kosztów sądowych. Przedsiębiorstwo, które pomimo trudności finansowych nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, powinno partycypować w kosztach postępowania sądowego (por. postanowienie NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt I OZ 208/08).

Dodatkowo w przypadku spółki z o.o. wskazywane jest, że może ona pokryć koszty postępowania przez żądanie dopłat od wspólników (np. postanowienie NSA z 25 stycznia 2012 r., sygn. akt II FZ 796/11, postanowienie WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 9 marca 2021 r., sygn. akt I SPP/Go 89/20 - orzeczenie nieprawomocne - stan na dzień oddania GP do druku).