Obowiązki nabywcy i zbywcy udziałów spółki z o.o.

Udziały spółki z o.o. mogą być sprzedane, darowane. Czynności, o których musi pamiętać zbywca, nabywca udziałów, można podzielić w zależności od etapu ich nabywania. Przed nabyciem sprowadzają się one głównie do sprawdzenia umowy spółki pod kątem ewentualnych ograniczeń w zbywaniu udziałów. Natomiast po fakcie trzeba pamiętać o poinformowaniu spółki o przejściu udziałów i rozliczeniu się z fiskusem.

Ograniczenia w zbywaniu udziałów

Wspólnik, który chce zbyć udziały spółki z o.o., a także ich potencjalny nabywca, muszą przede wszystkim pamiętać o tym, że umowa spółki może wprowadzać ograniczenia w rozporządzaniu udziałami. Może być to w szczególności wymóg uzyskania zgody spółki albo inne ograniczenie, np. aby nabywca był już wspólnikiem spółki (art. 182 § 1 K.s.h.). Dla spółki z reguły nie jest bowiem obojętne, jaka osoba wejdzie do grona jej udziałowców.

Jeżeli zaś w danej spółce wspólnik może mieć tylko jeden udział, zbycie jego części jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy umowa spółki dopuszcza taką ewentualność (art. 181 K.s.h.).

Kto udziela zgody?

Umowa spółki zastrzegając konieczność uzyskania zezwolenia spółki na zbycie udziału może określać zasady jego udzielenia, np. przyznając tę kompetencję zgromadzeniu wspólników. Jeżeli milczy ona w tej kwestii, to należy przestrzegać procedury określonej w art. 182 § 3-5 K.s.h. Wówczas zgody udziela zarząd w formie pisemnej. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeśli istnieją ważne powody. Co ważne, w takiej sytuacji spółka, w terminie wyznaczonym przez sąd, może przedstawić innego nabywcę (zob. art. 182 § 4-5 K.s.h.).

Umowa zbycia udziałów zawarta bez zezwolenia spółki z o.o. nie wywrze skutków zarówno wobec spółki, jak i w stosunkach między stronami. Umowa taka może stać się skuteczna dopiero wtedy, gdy stosowne zezwolenie zostanie udzielone.

Podpisy notarialnie poświadczone

Gdy przyjdzie czas na zawarcie umowy, należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej formy. Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 K.s.h.). Strony mogą samodzielnie sporządzić tekst umowy, ale podpisy pod nią musi poświadczyć notariusz. Podpisy mogą być złożone przed notariuszem, bądź gdy umowa została podpisana bez jego udziału, wówczas dana osoba może uznać przed rejentem złożony podpis za własnoręczny. W tej drugiej sytuacji za datę zawarcia umowy uznać należy datę notarialnej legalizacji podpisu.

Forma darowizny udziałów

O ile forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi jest w pełni wystarczająca w przypadku umowy sprzedaży, o tyle w razie zawarcia umowy darowizny należy pamiętać o regulacji wynikającej z Kodeksu cywilnego. Dla oświadczenia darczyńcy wymaga ona formy aktu notarialnego. Jednakże gdy przyrzeczone świadczenie zostało spełnione, umowa darowizny staje się ważna, mimo że oświadczenie darczyńcy nie przybrało formy aktu notarialnego (art. 890 § 1 zd. 2 K.c. - Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.). W przypadku umowy darowizny udziałów, jeżeli nie stanowi ona inaczej, to darczyńca zobowiązuje się przenieść udziały na rzecz obdarowanego i jednocześnie je przenosi. Tym samym świadczenie darczyńcy zostanie spełnione z chwilą zawarcia umowy darowizny udziałów. Innymi słowy, ważna będzie umowa darowizny udziałów zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, o ile spełniony będzie powyższy warunek.

Informacja dla spółki

O zbyciu udziałów trzeba poinformować spółkę. Przejście udziału, jego części lub ułamkowej części udziału jest skuteczne wobec spółki dopiero od chwili, gdy otrzyma ona zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności (art. 187 § 1 K.s.h.).

Zawiadomienie wraz ze stosownym dowodem, np. umową sprzedaży/darowizny, może złożyć zarówno zbywca, jak i nabywca udziałów. Umowa zbycia może wskazywać, kto ma wywiązać się z tego obowiązku.

Dopiero od chwili skutecznego zawiadomienia spółki nabywca udziałów będzie mógł korzystać z uprawnień wspólnika. Natomiast spółka zobowiązana będzie uaktualnić księgę udziałów i listę wspólników oraz zgłosić zmiany do KRS.

Obowiązki spółki, zbywcy oraz nabywcy udziałów

Obowiązki spółki

Obowiązki zbywcy udziałów

Obowiązki nabywcy udziałów

rozpatrzyć wniosek wspólnika o zgodę na zbycie udziałów, gdy umowa spółki uzależnia zbycie udziału od zgody spółki,

w razie otrzymania zawiadomienia o przejściu udziałów od jednego z zainteresowanych:

•	odnotować modyfikacje w księdze udziałów i w liście wspólników (art. 188 K.s.h.),
•	zgłosić zmiany w KRS.^,Jak prawidłowo wywiązać się z tego obowiązku pisaliśmy w GP nr 87/2012 r. na str. 17.

-	wystąpić o zgodę spółki, gdy umowa spółki przewiduje taki wymóg, ewentualnie spełnić inne warunki wymagane przez umowę,

-	zbadać udziały, które zamierza nabyć^*
-	rozliczyć się z fiskusem^**,

-	zachować formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 K.s.h.),
-	poinformować spółkę o zbyciu udziałów.

W przypadku zbycia udziału lub jego części nabywca odpowiada wobec spółki solidarnie ze zbywcą za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału; regulację tę stosuje się również do zbycia ułamkowej części udziału; roszczenia spółki do zbywcy z tytułu świadczeń za zbytym udziałem (jego częścią/ułamkową częścią) przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym zgłoszono spółce zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału (art. 186 K.s.h.).

W umowie można odmiennie określić odpowiedzialność za niespełnione świadczenia. Jednakże ustalenia te będą skuteczne wyłącznie między stronami, a nie wobec spółki.

* chodzi tu w szczególności o ewentualne ograniczenia w rozporządzaniu udziałami, o określenie ich wartości rynkowej, ustalenie czy udziałowiec spełnił świadczenia należne spółce ze zbywanego udziału, jak również czy udziały nie są zastawione bądź zajęte przez komornika.

^** transakcja sprzedaży udziałów podlega opodatkowaniu PCC; obowiązek podatkowy ciąży na kupującym, natomiast nabycie udziałów przez osobę fizyczną na podstawie umowy darowizny podlega regulacjom ustawy o podatku od spadków i darowizn i ewentualnie ustawy o PCC.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)