Przekształcenie szpitali w spółki kapitałowe

Należy spodziewać się, że do końca 2013 r. zadłużone samorządowe szpitale prowadzone w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej przekształcą się w spółki kapitałowe. Przekształcone podmioty mogą liczyć na częściowe umorzenie zobowiązań. Zmieni się też sytuacja wierzycieli. Część pozostałych zobowiązań może być przejęta przez podmiot tworzący.

Możliwość transformacji

Rewolucję w zakresie funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą wprowadziła ustawa o działalności leczniczej. Weszła w życie z dniem 1 lipca 2011 r. Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonej reformy było stworzenie warunków do przekształcania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SP ZOZ) w spółki kapitałowe.

Ustawa w art. 69-82 zawiera regulacje dotyczące przekształcenia gwarantujące pełną kontynuację działalności w nowej formie. Przekształcenie SP ZOZ jest dokonywane z udziałem jego podmiotu tworzącego. Podmiotem tworzącym najczęściej jest jednostka samorządu terytorialnego.

Zachętą do przekształcenia jest przede wszystkim możliwość przejęcia części zobowiązań przez podmiot tworzący, a także uzyskania częściowego umorzenia zobowiązań publicznoprawnych na warunkach określonych w art. 190-195 ustawy oraz otrzymania przez podmiot tworzący dotacji celowej z budżetu państwa w trybie art. 196-202 ustawy. Warunkiem skorzystania z tych atutów jest, by podmiot tworzący przekształcił SP ZOZ w okresie do 31 grudnia 2013 r.

Czynnikiem przyspieszającym podjęcie decyzji o przekształceniu może być mechanizm zawarty w art. 59 ustawy. Przepis ten zobowiązuje podmiot tworzący do podjęcia decyzji w sprawie zmiany formy organizacyjno-prawnej podmiotu albo likwidacji SP ZOZ w wypadku, gdy w terminie 3 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego SP ZOZ nie zostanie przez podmiot tworzący pokryty ujemny (po dodaniu kosztów amortyzacji) wynik finansowy za rok obrotowy objęty sprawozdaniem finansowym.

Procedura przekształcenia

Organem dokonującym przekształcenia samorządowego SP ZOZ jest organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Dla celów przekształcenia kierownik SP ZOZ jest zobowiązany przedłożyć temu organowi kwestionariusz i dokumenty zgodnie z rozporządzeniem Ministra Skarbu Państwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 26). Następnie organ dokonujący przekształcenia sporządza akt przekształcenia SP ZOZ w spółkę, obejmujący akt założycielski spółki, imiona i nazwiska członków organów spółki pierwszej kadencji oraz pierwszy regulamin organizacyjny (art. 78 ust. 1 ustawy). Ramowy wzór aktu przekształcenia określa rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 44).

Akt przekształcenia zastępuje czynności określone w przepisach Kodeksu spółek handlowych, poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców. Po sporządzeniu aktu zarząd spółki składa wniosek o jej wpis do KRS, a po jego uwzględnieniu wniosek o zmianę wpisu w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Dniem przekształcenia SP ZOZ w spółkę jest dzień wpisu tej drugiej do rejestru przedsiębiorców. Następstwem tego wpisu jest wykreślenie z urzędu SP ZOZ z KRS.

Do przekształcenia SP ZOZ, dla którego podmiotem tworzącym jest jednostka samorządu terytorialnego, niezbędne jest wcześniejsze podjęcie przez organ stanowiący tej jednostki (radę gminy, powiatu, albo sejmik) stosownej uchwały. Tzw. ustawy samorządowe wymagają bowiem podjęcia uchwał w sprawie tworzenia i przystępowania przez j.s.t. do spółek.

Sytuacja wierzycieli

Z art. 80 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej wynika, że jeżeli jej przepisy nie stanowią inaczej, spółka kapitałowa z dniem przekształcenia wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był SP ZOZ. Najważniejszy wyjątek od tej zasady można znaleźć w art. 72 ustawy. Daje on możliwość przejęcia części zobowiązań SP ZOZ przez podmiot tworzący. Jeśli tzw. wskaźnik zadłużenia ustalony zgodnie z art. 70 i 71 ustawy wynosi:

powyżej 0,5 - podmiot tworzący, przed dniem przekształcenia, przejmuje zobowiązania SP ZOZ o takiej wartości, aby wskaźnik zadłużenia wyniósł nie więcej niż 0,5;
0,5 lub mniej - podmiot tworzący może, przed dniem przekształcenia, przejąć zobowiązania SP ZOZ.

Wskaźnik zadłużenia ustala się jako relację sumy zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe SP ZOZ do sumy jego przychodów.

Ustawa jedynie częściowo rozstrzyga problemy dotyczące rozgraniczenia zobowiązań, które będą przejmowane przez podmiot tworzący. Z art. 72 ust. 2 ustawy wynika, że przejęciu w pierwszej kolejności podlegają zobowiązania wymagalne najdawniej obejmujące kwotę główną wraz z odsetkami. Ustawa niestety milczy o pozostałych należnościach ubocznych, jak np. kosztach.

Przyjęte rozwiązanie może powodować dezorientację wierzycieli co do osoby ich dłużnika. O ewentualnym przejęciu zobowiązania decyduje moment jego wymagalności, a także wielkość wskaźnika zadłużenia. Ten drugi czynnik nie będzie znany wierzycielom. Wiele problemów mogą powodować również wierzytelności sporne. Ich zasądzenie może skutkować przesunięciem innych zobowiązań z kategorii przejmowanych przez podmiot tworzący do kategorii przechodzących z mocy prawa na spółkę przekształcaną.

Przejęcie zobowiązania przez podmiot tworzący jest, co do zasady, korzystne dla wierzyciela. Jednostka samorządu terytorialnego powinna być w większym stopniu wypłacalna niż spółka.

Wobec spółki przekształconej, w odróżnieniu od SP ZOZ, może być ogłoszona upadłość.

Spółka samorządowa, ale nie komunalna

Należy wskazać, że do spółek utworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i będących podmiotem leczniczym nie stosuje się przepisów o gospodarce komunalnej (art. 6 ust. 4 ustawy).

Oznacza to m.in., że w spółkach tych nie obowiązują rygory ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji dotyczące zbywania udziałów (akcji).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.04.2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. nr 112, poz. 654 ze zm.)