Przekształcenie indywidualnej działalności w spółkę cywilną

Od wielu lat prowadzę indywidualną działalność gospodarczą. Chciałbym przekształcić ją w spółkę cywilną. W spółce wspólnikami będą moi synowie. Czy takie rozwiązanie jest możliwe? Czy umowa spółki musi być zawarta w formie aktu notarialnego?

Przepisy K.s.h. przewidują procedurę przekształcenia formy prowadzonej indywidualnie działalności jedynie w jednoosobową spółkę kapitałową, tj. spółkę z o.o. albo akcyjną (art. 551 § 5 K.s.h.). Mimo że przepisy wprost o tym nie stanowią, możliwe jest jednak, aby poprzez aport przedsiębiorstwa przedsiębiorca pośrednio przekształcił formę prowadzonej działalności w spółkę cywilną. Może się to odbyć przez założenie spółki cywilnej przez synów, a następnie Czytelnik będący indywidualnym przedsiębiorcą przystąpi do spółki i wniesie tytułem wkładu swoje przedsiębiorstwo. Ze względów praktycznych ważne jest, aby spółka istniała przed wniesieniem do niej przedsiębiorstwa. Jeśli Czytelnik nie będzie chciał być wspólnikiem, będzie mógł wystąpić ze spółki. Można też rozważyć sprzedaż albo darowiznę przedsiębiorstwa spółce cywilnej (założonej przez synów Czytelnika), a konkretnie wspólnikom tej spółki.

Kwestię formy umowy, na podstawie której dochodzi do zbycia przedsiębiorstwa, reguluje art. 75¹ § 1 i § 4 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.). W myśl tych regulacji m.in. zbycie przedsiębiorstwa (tu: wniesienie na własność do wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej czy sprzedaż) powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Regulacja ta nie zwalnia jednak z obowiązku przestrzegania przepisów o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości. Jeżeli zatem przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzi nieruchomość, ma być wkładem do spółki, wówczas zastosowanie znajdzie art. 158 K.c. Zgodnie z nim umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Natomiast dla przeniesienia własności przedsiębiorstwa bez nieruchomości wystarczy forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Poza art. 75¹ K.c. należy uwzględnić także regulacje dotyczące formy zmiany umowy spółki cywilnej. Zasadą jest, że uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia (art. 77 § 1 K.c.). W przypadku umowy spółki cywilnej wpływ na wymogi co do formy aneksu może mieć skład wspólnego majątku wspólników. Jeśli np. w skład wspólnego majątku wchodzi nieruchomość, konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego, aby do spółki mógł przystąpić kolejny wspólnik (por. uchwałę siedmiu sędziów SN z dnia 10 czerwca 2011 r., sygn. akt III CZP 135/10). Jeśli w skład majątku wspólników spółki cywilnej (synów Czytelnika) nie będzie wchodziła nieruchomość, wystarczy uwzględnić wymogi z art. 75¹ K.c. W przypadku darowizny regulację art. 75¹ K.c. należy pogodzić z art. 890 § 1 K.c. Wymaga on formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy. Darowizna dokonana bez oświadczenia darczyńcy w formie aktu notarialnego staje się ważna, o ile została wykonana (o ile przyrzeczone świadczenie zostało spełnione).