Czy wspólnik dwuosobowej spółki z o.o. może dostać umowę o pracę?

Prowadzimy działalność w ramach dwuosobowej spółki z o.o. Jeden ze wspólników jest prezesem zarządu. Chciałby on wykonywać swoje obowiązki na podstawie umowy o pracę. Czy spółka może zawrzeć z nim umowę o pracę?

Nie jest wykluczona możliwość zawarcia umowy o pracę przez spółkę z o.o. z członkiem zarządu i jednocześnie jednym z dwóch jej wspólników. Jednak aby można było mówić o zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy, muszą wystąpić jego podstawowe elementy konstrukcyjne określone w art. 22 § 1 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.). Zgodnie z nim przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (zob. także art. 22 § 1¹ i § 1² K.p.).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2011 r., sygn. akt II UK 20/11, uznał, że ocena, czy z członkiem zarządu spółki handlowej została zawarta umowa o pracę przez dopuszczenie do jej wykonywania, zależy od okoliczności konkretnej sprawy w zakresie dotyczącym celów, do jakich zmierzały strony (czy zawarcie umowy nie stanowiło obejścia prawa) oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. SN przyjął także, że praca wspólnika dwuosobowej spółki z o.o. na stanowisku członka zarządu tej spółki, niepolegająca na obrocie wyłącznie jego własnym kapitałem w ramach tej spółki, nie oznacza połączenia kapitału i pracy. W modelu "autonomicznego" podporządkowania pracowniczego osoby zarządzającej zakładem pracy podległość wobec pracodawcy (spółki z o.o.) wyraża się w respektowaniu uchwał wspólników i wypełnianiu obowiązków płynących z Kodeksu spółek handlowych.

Z kolei SN w wyroku z dnia 16 grudnia 2008 r., sygn. akt I UK 162/08, wskazał, że członek zarządu poddany był nie tylko ekonomicznej zależności od swojego pracodawcy (wypłata wynagrodzenia), ale także formalnemu nadzorowi sprawowanemu przez zgromadzenie wspólników, na którym podjęcie uchwał wymagało uzyskania takiej kwalifikowanej większości głosów, że posiadane przez członka zarządu udziały jako wspólnika większościowego nie dawały mu statusu wspólnika dominującego, który mógłby samodzielnie decydować w sprawach istotnych dla spółki.

Z samej funkcji w zarządzie w spółce z o.o. nie wynika stosunek pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 lutego 2015 r., sygn. akt I UK 211/14, podkreślił, że model autonomicznego podporządkowania pracowniczego członka zarządu w spółce kapitałowej opisany w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2011 r., sygn. akt II UK 20/11, nie jest aprobowany bez zastrzeżeń w doktrynie i w orzecznictwie. Zdaniem SN powodem akceptacji autonomicznego podporządkowania pracowniczego członka zarządu spółki kapitałowej jest to, że jest ono pochodną regulacji ustawy dotyczącej umowy o pracę członka zarządu (art. 203 K.s.h.) i zarazem jest immanentnie (nierozerwalnie) związane z takim stosunkiem pracy. Jednak w tym miejscu należy podkreślić, że wyrok z 2015 r. dotyczy sprawy, w której SN przyjął, iż skarżąca nie podważyła ustalenia, że jako dominujący wspólnik samodzielnie decydowała i prowadziła spółkę z o.o. w ostatnim czasie. SN uznał, że autonomiczne podporządkowanie nie zastępuje brakującej albo nieważnej umowy o pracę wedle warunków z art. 210 § 1 K.s.h. Podkreślił także, że inną kwestią jest dopuszczalność przyjęcia, iż mimo nieważnej umowy o pracę doszło do pracowniczego zatrudnienia per facta concludentia (przez fakty dorozumiane). Wówczas decyduje określona praca, czyli taka jak w zależności właściwej dla stosunku pracy i która jest weryfikowana, ze względu na konkretne (indywidualne) okoliczności.