Jaka forma czynności w spółkach?

Przepisy dotyczące funkcjonowania najpopularniejszych spółek osobowych od strony organizacyjno-prawnej nie przewidują zbyt dużo wymogów formalnych. Nie brakuje jednak sytuacji, w których uczestnicy spółki powinni mieć wiedzę, w jakiej formie dokonać czynności prawnej, aby była ona ważna i skuteczna.

Formy czynności prawnych

Przepisy mogą zastrzegać dla dokonania czynności prawnej różne formy, w szczególności:

zwykłą formę pisemną,
z poświadczeniem daty,
z poświadczeniem podpisu,
akt notarialny.

W myśl ogólnych reguł prawa cywilnego, jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności. W sytuacji natomiast, gdy ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej (art. 73 K.c.).

Wymogi dla spółek

W odniesieniu do spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej i komandytowej przepisy kodeksowe (odpowiednio K.c. i K.s.h.) nie stawiają zbyt wielu wymogów co do formy czynności. Jednakże sytuacje, kiedy konieczne jest zachowanie określonej formy przez spółkę, mogą wynikać także z ogólnych regulacji ustanowionych dla wszystkich uczestników obrotu. Dlatego też z szeregiem przypadków wymagających formy aktu notarialnego mamy do czynienia, gdy chodzi o nieruchomości.

Spółka cywilna

Spółka jawna

Spółka partnerska

Spółka komandytowa

Zawarcie umowy spółki

Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem (art. 860 § 2 K.c.).

Na piśmie pod rygorem nieważności
(art. 23, art. 92 K.s.h.).

W formie aktu notarialnego
(art. 106 K.s.h.).

Zmiana umowy spółki

Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia (art. 77 § 1 K.c.).

Dla wniesienia aportu konieczna jest niekiedy forma bardziej kwalifikowana:

»	forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi, gdy przedmiotem aportu są w szczególności:
	-	udziały spółki z o.o. (art. 180 K.s.h.),
	-	przedsiębiorstwo (art. 75¹ § 1 K.c.); jednakże zgodnie z art. 75¹ § 4 K.c. przepisy art. 75¹ § 1-3 K.c. nie uchybią przepisom o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości (por. art. 158 K.c.); oznacza to, że w przypadku, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego;
»	forma aktu notarialnego, gdy przedmiotem aportu jest w szczególności:
	-	własność nieruchomości (art. 158 K.c.),
	-	użytkowanie wieczyste (art. 237 K.c.),
	-	spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (art. 17² ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych - Dz. U. z 2003 r. nr 119, poz. 1116 ze zm.).

Poza tym SN w uchwale z dnia 9 lutego 2007 r., sygn. akt III CZP 164/06, oraz uchwale składu siedmiu sędziów SN z dnia 10 czerwca 2011 r., sygn. akt III CZP 135/10, potwierdził, że w sytuacji, gdy w skład wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej wchodzi nieruchomość (prawo wieczystego użytkowania), powiększenie grona uczestników spółki cywilnej wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

Tekst jednolity umowy spółki składany w KRS

Nie dotyczy spółki cywilnej.

Ustawa o KRS wymaga, aby do wniosku składanego do sądu rejestrowego dotyczącego zmiany umowy spółki dołączony był także jej tekst jednolity, z uwzględnieniem wprowadzonych zmian. Do tego tekstu nie stosuje się przepisów o formie czynności prawnych. Może on być sporządzony w zwykłej formie pisemnej.

Wypowiedzenie udziału w spółce

Wystarczająca jest zwykła forma pisemna.

Jeżeli jednak w skład wspólnego majątku wspólników wchodzi nieruchomość, wskazane jest, aby oświadczenie o wystąpieniu ze spółki złożone zostało na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym*.

Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia (art. 61 § 3, art. 100 § 2 K.s.h.).

Wystąpienie wspólnika ze spółki nie wymaga formy aktu notarialnego nawet wówczas, gdy spółka posiada nieruchomość. Jest tak dlatego, że wspólnikowi nie służy udział rzeczowy w poszczególnych składnikach majątku spółki, a nieruchomość jest własnością spółki.

* złożenie wypowiedzenia w zwykłej formie pisemnej jest skuteczne także wtedy, gdy w skład wspólnego majątku wspólników wchodzi nieruchomość. Występujący wspólnik traci zarówno członkostwo, jak i status współwłaściciela majątku wspólników. Jednakże w takim przypadku problemem będzie wpisanie zmian w księdze wieczystej; niezachowanie bowiem formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym powoduje niemożność dokonania wpisu w księdze wieczystej i tym samym prowadzi do powstania niezgodności rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości ze stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej; niezgodność ta może być usunięta w drodze powództwa wniesionego na podstawie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2013 r. poz. 707 ze zm.)

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)