Odpłatne zbycie udziału w spółce jawnej

Prowadzimy działalność w ramach spółki jawnej. Jeden ze wspólników będzie zbywał swój udział w spółce na rzecz innej osoby. Pozostali wspólnicy zgadzają się na takie rozwiązanie. Umowa, która ma być podstawą zamiany wspólnika, milczy w kwestii dnia, z którym nastąpi zmiana. Kiedy zatem obecny wspólnik utraci status wspólnika, a nowy go uzyska?

W świetle art. 10 § 1 K.s.h. ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, w tym jawnej, może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Poza tym zbycie omawianego ogółu wymaga uzyskania pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników. Umowa spółki może w kwestii zgody stanowić inaczej (art. 10 § 2 K.s.h.). Nabywcą ogółu praw i obowiązków może być zarówno osoba trzecia (spoza grona dotychczasowych wspólników), jak i jeden z dotychczasowych wspólników spółki. Przy tym spółka będzie mogła funkcjonować dalej, gdy pozostanie w niej co najmniej dwóch wspólników.

Gdy wynikające z art. 10 § 1-2 K.s.h. warunki zbycia udziału w spółce jawnej są spełnione, można zawrzeć stosowną umowę, np. umowę nienazwaną odwołującą się do art. 10 K.s.h. (organy podatkowe potwierdzają, że umowa nienazwana odpłatna nie wiąże się z koniecznością zapłaty PCC).

W przypadku umowy przeniesienia ogółu praw i obowiązków, o której mowa w art. 10 § 1 K.s.h., chwilą utraty członkostwa w spółce jawnej jest data wskazana w umowie, a w razie jej braku - data skutecznego jej zawarcia. Co ważne, wpis określonego podmiotu do KRS jako wspólnika spółki jawnej, w tym także jego wykreślenie, ma charakter deklaratoryjny (ujawniający). O tym, czy dany podmiot jest wspólnikiem spółki jawnej, decyduje nie wpis, a zdarzenie prawne, z którym przepisy prawa wiążą skutek prawny w postaci nabycia lub utraty statusu wspólnika tej spółki (por. postanowienie SA w Katowicach z dnia 30 czerwca 2020 r., sygn. akt V AGz 19/20). Oznacza to, że gdy w umowie, którą wspólnik - zbywca zawrze z nabywcą, nie będzie określony moment przejścia ogółu praw i obowiązków, to skutek ten nastąpi w dacie zawarcia tej umowy i wówczas zbywca utraci status wspólnika, a uzyska go nabywca.

Obowiązki spółki związane ze zmianami w gronie wspólników

W razie zamiany wspólnika, spółka jawna powinna:

-	zgłosić zmiany do KRS (w terminie 7 dni od zaistnienia zmian),
-	złożyć NIP-8 w urzędzie skarbowym (w terminie 7 dni od zaistnienia zmian),
-	złożyć CIT-15J, gdy w składzie wspólników są nie tylko osoby fizyczne (w terminie 14 dni od zaistnienia zmian),
-	zaktualizować zgłoszenie w CRBR (w terminie 14 dni roboczych od zaistnienia zmian).

Na wywiązanie się z obowiązków wobec urzędów i CRBR spółka nie powinna czekać na uzyskanie wpisu do KRS. Termin na realizację danego obowiązku liczony jest bowiem od zaistnienia zmian. Poza tym nowy wspólnik czy były wspólnik powinien wywiązać się ze swoich obowiązków wobec ZUS. Więcej na ten temat pisaliśmy w GP nr 50 z 2024 r., na str. 17.