Czy wspólnicy doprowadzą do wyłączenia jednego z nich ze spółki jawnej?

Prowadzimy działalność w ramach czteroosobowej spółki jawnej. Jedna ze wspólniczek chciała wystąpić ze spółki ze względu na nabycie uprawnień emerytalnych. Nie jesteśmy w stanie uzgodnić z nią warunków jej spłaty ze względu na jej wygórowane żądania. Pozostaje więc ona wspólnikiem spółki i stale utrudnia jej funkcjonowanie. Czy możemy wyłączyć ją ze spółki i rozliczyć się według kodeksowych zasad?

Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Zgodnie zaś z art. 63 § 2 K.s.h., jeżeli ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Umowa spółki nie może stanowić inaczej.

Przytoczone zasady oznaczają, że wyłączenie wspólnika ze spółki jawnej wymaga wystąpienia na drogę sądową przez wszystkich pozostałych wspólników. Opłata sądowa od pozwu wynosi 2.000 zł. Uzyskanie prawomocnego wyroku doprowadzi do pomniejszenia grona wspólników, a kodeksowe zasady rozliczeń z osobą wyłączoną zawiera art. 65 K.s.h. Zgodnie z nim w razie wyłączenia wspólnika ze spółki wartość jego udziału kapitałowego oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Jako dzień bilansowy przyjąć należy dzień wniesienia pozwu.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 września 2016 r., sygn. akt II CSK 781/15, podkreślił, że żądanie wyłączenia wspólnika powinno być traktowane jako środek ostateczny. Jest to sankcja za destrukcyjne dla spółki niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków wynikających ze stosunku członkostwa, a także za zaistnienie po stronie wspólnika innych okoliczności, sprzecznych z treścią tego stosunku i niekorzystnych dla spółki. SN zwrócił też uwagę, że nie stanowi podstawy wyłączenia wspólnika, a może prowadzić do zgłoszenia żądania rozwiązania spółki, nawet doniosła przyczyna, ale zachodząca po stronie spółki lub wszystkich wspólników.

SN uznał za całkowicie nieadekwatne sięganie do instytucji wyłączenia wspólnika, jeżeli z przyczyn leżących po stronie wszystkich wspólników nie doszło do satysfakcjonujących uzgodnień w kwestii zasad rozliczenia wspólnika, który zgłosił zamiar wystąpienia ze spółki.

Jednakże ważne powody należy oceniać na tle okoliczności konkretnej sprawy. Istotne jest m.in., czy wspólnik, który ma być wyłączony, ma prawo prowadzenia spraw i reprezentacji spółki, a zatem czy ma realny wpływ na jej losy. Wówczas "ważne powody", o ile leżą tylko po stronie tego wspólnika i prowadzą do zaburzenia funkcjonowania spółki, mogą uzasadniać jego wyłączenie ze spółki. Przy tym konieczne będzie udowodnienie takich okoliczności przed sądem.