Skutki połączenia spółek dla pracowników i ich władz

Połączenie spółek może odbyć się w drodze przejęcia jednej spółki przez drugą albo w drodze utworzenia nowej spółki, która przejmie obie łączące się spółki. W obydwu przypadkach oznacza to spore zmiany dla osób związanych ze spółką, w tym członków organów spółki i jej pracowników.

Jedna z łączących się spółek z o.o., przyszła spółka przejmowana, posiada sieć swoich agentów sprzedaży. Czy po połączeniu trzeba będzie z nimi podpisywać nowe umowy?

NIE. Art. 494 § 1 Kodeksu spółek handlowych ustanawia sukcesję uniwersalną praw i obowiązków spółki przejmowanej na spółkę przejmującą. Z przepisu tego wynika, że spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Oznacza to, że wszelkie prawa i obowiązki wynikające z umów zawartych przez spółkę przejmowaną ze swoimi agentami będą po połączeniu prawami i obowiązkami spółki przejmującej.

Warto jednak zwrócić uwagę na to, że połączenie może spowodować wygaśnięcie pełnomocnictw udzielonych agentom przez spółkę przejmowaną. Trzeba mieć na uwadze, że spółka przejmowana zostaje rozwiązana, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru (art. 493 § 1 K.s.h.). Traci więc swój byt. Sąd Najwyższy wskazywał natomiast, że ustanie osoby prawnej traktowane jest równoznacznie ze śmiercią osoby fizycznej (wyrok SN z dnia 8 maja 2001 r., sygn. akt IV CKN 354/00). To zdarzenie zaś skutkuje wygaśnięciem udzielonych pełnomocnictw (art. 101 § 2 K.c. - Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.). Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 maja 2012 r. (sygn. akt I ACa 1016/11) zauważył, że zastosowanie analogii do śmierci osoby fizycznej pozwala na przyjęcie, że możliwe jest udzielenie pełnomocnictwa, które nie wygasa wraz z ustaniem bytu prawnego spółki. By jednak pełnomocnikiem mogła się stać spółka przejmująca lub nowo zawiązana, odpowiednie zastrzeżenie, uzasadnione treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa, musi się znaleźć w treści pełnomocnictwa.

Dopuszczalność stosowania analogii w tym przypadku może budzić wątpliwości. Aby jednak nie narażać interesu spółki na uszczerbek, warto po dniu połączenia udzielić agentom nowych pełnomocnictw.

Dwie spółki z o.o. są w trakcie procesu łączenia przez przejęcie. Czy z chwilą połączenia pracownicy spółki przejmowanej zostaną objęci automatycznie regulaminem pracy i regulaminem wynagradzania obowiązującym w spółce przejmującej?

NIE. Połączenie nie powoduje automatycznej zmiany warunków pracy i płacy pracowników spółki przejmowanej. Połączenie spółek kapitałowych przez przejęcie na tle prawa pracy dla pracowników spółki przejmowanej oznacza stosowanie przepisów Kodeksu pracy właściwych dla przejścia zakładu pracy. Art. 23¹ § 1 Kodeksu pracy (Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.) przewiduje, że w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Spółka przejmująca musi jednak przestrzegać warunków, na których pracę wykonywali pracownicy spółki przejmowanej przed dniem przejęcia. Dotyczy to również tych elementów warunków pracy i płacy, które wynikają z regulaminów pracy i wynagradzania obowiązujących w spółce przejmowanej (np. korzystniejszych warunków otrzymywania nagród jubileuszowych).

Jeśli objęcie pracowników spółki przejmowanej regulaminami obowiązującymi w spółce przejmującej ma spowodować choć w części pogorszenie ich warunków pracy i płacy, to zmiana ta wymaga zastosowania w odniesieniu do każdego pracownika wypowiedzenia zmieniającego w trybie art. 42 K.p. bądź porozumienia stron.

Ujednolicenie zasad wynagradzania i wykonywania pracy dla pracowników obu spółek uczestniczących w procesie połączenia jest jednym z kluczowych zagadnień procesu takiej transformacji. Utrzymując po połączeniu rozbieżność co do zasad wynagradzania i zatrudniania między dwoma grupami pracowników, pracodawca może się narazić na zarzut dyskryminowania istotnej części zatrudnionych.

Jak proces łączenia dwóch spółek z o.o. wpłynie na dalsze pełnienie funkcji przez członka zarządu spółki przejmowanej? Co w przypadku, gdy taka osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę?

W razie połączenia spółek przez przejęcie, połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do KRS dla spółki przejmującej (dzień połączenia). Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia z KRS spółki przejmowanej z rejestru (art. 493 § 2 K.s.h.). Wykreślenie z rejestru spółki przejmowanej ma charakter deklaratoryjny, formalny (art. 493 § 5 K.s.h.), natomiast skutek materialno-prawny w postaci utraty bytu prawnego przez tę spółkę następuje w dacie dokonania wpisu połączenia (art. 493 § 2 K.s.h.). Innymi słowy, dzień wykreślenia jest immanentnie związany z dniem połączenia (tak WSA w Warszawie w wyroku z dnia 20 listopada 2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 1321/17).

Jedną z konsekwencji wykreślenia spółki przejmowanej z KRS jest wygaśnięcie mandatów członków organów tej spółki. Przy tym brak jest przepisu szczególnego, który przewidywałby, że osoby dotychczas piastujące funkcje w organie spółki przejmowanej dołączają do odpowiedniego organu spółki przejmującej. Nie ma natomiast przeszkód, aby właściwy organ spółki przejmującej po połączeniu albo i wcześniej, powołał wszystkich lub wybranych członków zarządu spółki przejmowanej do zarządu spółki przejmującej.

Połączenie nie powoduje wygaśnięcia umowy o pracę, w oparciu o którą był zatrudniony członek zarządu spółki przejmowanej. Stosunek pracy istnieje nadal. Przy tym połączenie nie może stanowić samodzielnej przyczyny wypowiedzenia takiej umowy przez spółkę przejmującą (art. 23¹ § 6 K.p.). Taką przyczyną może być natomiast wygaśnięcie mandatu członka zarządu i redukcja zatrudnienia wśród pracowników stanowiących kadrę zarządzającą spółką.

Warto zwrócić uwagę, że przygotowywany już na początku transformacji plan połączenia może określać m.in. szczególne korzyści dla członków organów łączących się spółek (art. 499 § 1 pkt 6 K.s.h.). Plan może więc przykładowo przewidywać wypłatę określonych świadczeń dla członków zarządu, których mandaty wygasną na skutek połączenia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm.)