Zbycie udziału w spółce jawnej

Wspólnik spółki jawnej może zbyć swój udział w niej. Kodeks spółek handlowych dopuszcza bowiem możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, w tym jawnej. Przy tym możliwość ta musi być przewidziana w umowie spółki. Wspólnik spółki zarejestrowanej w trybie S24 może przeprowadzić transakcję zbycia drogą elektroniczną.

Warunki zbycia udziału

Zbycie udziału w spółce jawnej to przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika, o którym mowa w art. 10 Kodeksu spółek handlowych. Aby było ono możliwe, niezbędne jest, by taka ewentualność została przewidziana w umowie spółki. Poza tym konieczne jest uzyskanie pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników. Jednakże wymóg ten ma zastosowanie w spółce, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej.

Gdy warunki przeniesienia ogółu praw i obowiązków są spełnione, zainteresowane strony mogą zawrzeć umowę. Na jej mocy zbywca wystąpi ze spółki, a w jego miejsce wejdzie nowa osoba. Przy tym umowa ta nie stanowi zmiany umowy spółki. Dlatego też wystarczające jest, gdy same strony (tj. zbywca i nabywca udziału) sporządzą umowę i ją podpiszą. Nabywcą może być osoba spoza spółki bądź inny wspólnik z wyłączeniem spółki dwuosobowej. Czynność ta służy bowiem zmianie składu osobowego spółki (wspólników), co może dotyczyć jedynie sytuacji, gdy spółka ma nadal funkcjonować z co najmniej dwoma wspólnikami.

Forma umowy

Umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika może być odpłatna bądź nieodpłatna (patrz ramka).

Dla umowy tej nie jest wymagane zachowanie formy aktu notarialnego. Uwaga ta dotyczy także sytuacji, gdy spółka jest właścicielem nieruchomości (postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2011 r., sygn. akt IV CSK 473/10). Może być ona zawarta w zwykłej formie pisemnej (zob. art. 890 § 1 K.c. - Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.). Jednak w celu uniknięcia wątpliwości przy określaniu momentu, kiedy doszło do zbycia, warto rozważyć zachowanie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi czy datą pewną. Zbywca powinien zadbać o to, aby czynność poświadczenia daty/podpisów miała miejsce w dniu dokonania czynności prawnej. Gdy nastąpi później, pewną będzie jedynie data poświadczenia. Kwestia ta istotna jest z punktu widzenia określenia momentu końcowego odpowiedzialności zbywcy za zobowiązania spółki.

Skutek umowy i obowiązek spółki

Nabywca udziału wstępuje w sytuację prawną zbywcy. Jest to jednoznaczne z tym, że będą mu przysługiwały prawa, jakie miał zbywca w spółce. Będą go też obciążały obowiązki zbywcy. W doktrynie podkreślane jest, że uprawnienia i obowiązki związane ściśle z osobą wspólnika-zbywcy nie mogą być przedmiotem rozporządzenia. Poza tym wskazywane jest, że umowa spółki może kształtować zakres praw i obowiązków przysługujących nabywcy udziału. Z przeniesieniem ogółu praw i obowiązków umowa może wiązać wygaśnięcie np. prawa do reprezentacji spółki czy wygaśnięcie określonych przywilejów przyznanych zbywcy.

Nabywca musi liczyć się z ryzykiem poniesienia odpowiedzialności za długi spółki na zasadach wynikających z art. 10 § 3 i art. 31 K.s.h. Za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają bowiem solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.

Spółka nie uczestniczy w zbyciu, jednakże to ona musi powiadomić sąd rejestrowy o zmianie składu osobowego wspólników. Wniosek o wpis zmian do KRS składany drogą tradycyjną to koszt 350 zł.

Zbycie w trybie S24

W przypadku spółek S24, które nie zmieniały umowy spółki poza systemem S24, możliwe jest przeprowadzenie transakcji przeniesienia ogółu praw i obowiązków w procedurze S24. Oświadczenia zbywcy i nabywcy wymagają w takiej sytuacji opatrzenia kwalifikowanym e-podpisem albo podpisem ePUAP (por. art. 10 § 4-5 i art. 4 § 1 pkt 15 K.s.h.).

Zbycie udziału w trybie S24 nastąpić może wyłącznie w oparciu o narzucony przez ustawodawcę wzorzec umowy o przeniesieniu praw i obowiązków w spółce jawnej. Zawarcie tej umowy w systemie powiązane jest z koniecznością podjęcia uchwały zmieniającej umowę spółki w celu aktualizacji paragrafów dotyczących informacji o wspólnikach. Koszt rejestracji zmian w KRS w tym trybie to 300 zł.

Podatkowe rozliczenia zbywcy i nabywcy udziału

» Umowa sprzedaży ogółu praw i obowiązków wspólnika

-	nabywca (kupujący) musi rozliczyć się z PCC według stawki 1% od wartości rynkowej nabytego udziału spółkowego (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 6 maja 2010 r., sygn. akt I SA/Wr 143/10),
-	zbywca musi uwzględnić skutki w zakresie podatku dochodowego (por. np. wyrok NSA z dnia 19 sierpnia 2016 r., sygn. akt II FSK 1863/14; prawomocny wyrok WSA w Gdańsku z dnia 17 stycznia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 1189/16).

» Umowa darowizny ogółu praw i obowiązków wspólnika

obdarowany musi uwzględnić regulacje ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2017 r. poz. 833 ze zm.); gdy nabywcą jest zstępny (np. dziecko, wnuk), wstępny (np. rodzic, dziadek), pasierb, brat albo siostra czy ojczym/macocha, wówczas osoby te mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku na zasadach określonych w art. 4a ustawy; w takim przypadku obdarowany nie musi płacić podatku, o ile uczyni zadość wymogom uprawniającym do skorzystania ze zwolnienia,

obdarowany jedynie wyjątkowo musi rozliczyć PCC; opodatkowanie ma miejsce tylko w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy; w takim przypadku obdarowany zobowiązany jest rozliczyć PCC według stawki 1% od wartości długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego.

W odniesieniu do darowizny w świetle treści art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o pdof (Dz. U. z 2018 r. poz. 200 ze zm.) obowiązek podatkowy z ustawy o pdof nie powstanie niezależnie od tego, czy chodzi o darczyńcę, czy obdarowanego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm.)