Podobieństwa i różnice w funkcjonowaniu spółki z o.o. i spółki akcyjnej

Spółka z o.o. i akcyjna to spółki kapitałowe uregulowane w Kodeksie spółek handlowych. Pierwsza z nich jest od kilku lat najpopularniejszą spółką. Według danych GUS na koniec 2017 r. zarejestrowanych było ich ponad 451 tys., a spółek akcyjnych niewiele ponad 12 tys. Każda z nich jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych i musi prowadzić pełną księgowość. Spółka z o.o. jest zakładana dla prowadzenia działalności gospodarczej w różnej skali, zazwyczaj jednak z ograniczoną liczbą wspólników. Jest to forma działalności zalecana dla osób, które chcą zachować bezpośredni nadzór nad prowadzeniem spraw spółki. Z kolei spółka akcyjna to propozycja dla osób dysponujących większym kapitałem. Akcje tej spółki mogą być dopuszczone do obrotu np. na Giełdzie Papierów Wartościowych. Przy tym trwają rządowe prace legislacyjne nad projektem nowelizacji K.s.h., który przewiduje utworzenie trzeciego typu spółki kapitałowej, tj. prostej spółki akcyjnej.

Spółki w organizacji i docelowe

Spółka z o.o. i akcyjna mogą być utworzone (zawiązane) przez jedną albo więcej osób. Żadna z tych spółek nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o. (art. 151 § 1-2 i art. 301 § 1 K.s.h.).

Z chwilą zawarcia umowy spółki z o.o. powstaje spółka z o.o. w organizacji (art. 161 § 1 K.s.h.). Natomiast zawiązanie spółki akcyjnej następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji (art. 310 § 1 K.s.h.). Z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji (art. 323 § 1 K.s.h.).

Spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane (art. 11 § 1 K.s.h.). Kwestie odpowiedzialności za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji reguluje art. 13 K.s.h.

Spółka z o.o. i spółka akcyjna z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców (KRS) uzyskują osobowość prawną. W tym momencie stają się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji (art. 12 K.s.h.).

Organy spółek

W spółce z o.o. musi być ustanowiony zarząd, a drugim niezbędnym organem jest zgromadzenie wspólników. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją. Natomiast wspólnicy podejmują decyzje w najistotniejszych sprawach w spółce. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Choć zasada ta nie rozciąga się na wspólników wchodzących w skład zarządu (art. 299 K.s.h.). Natomiast rada nadzorcza, co do zasady, ma charakter nieobowiązkowy. Jedynie w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 zł, a jednocześnie wspólników jest więcej niż 25, musi być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (art. 213 § 2 K.s.h.). Poza tym zamiast rady nadzorczej bądź obok niej może działać komisja rewizyjna. Co ważne, w spółce z o.o. funkcje kontrolne mogą realizować sami wspólnicy (art. 212 K.s.h.). Możliwości ukształtowania relacji pomiędzy wspólnikami, członkami organów spółki są duże. Spółka ta pozwala na dostosowanie ram prawnych jej funkcjonowania do różnorakich potrzeb.

Z kolei spółka akcyjna to konstrukcyjnie najbardziej złożony podmiot spośród form prawnych uregulowanych w K.s.h. Obowiązkowe organy spółki akcyjnej to zarząd, walne zgromadzenie (akcjonariuszy) oraz rada nadzorcza. Organ nadzoru w spółce sprawuje nadzór zamiast rozproszonych akcjonariuszy. Z założenia stosowana jest w celu prowadzenia działalności gospodarczej na szeroką skalę. Spółka akcyjna może wprowadzić swoje akcje do obrotu na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu. Tym samym akcje spółki mogą być notowane np. na Giełdzie Papierów Wartościowych czy na rynku NewConnect.

Podatek dochodowy i rachunkowość

Spółki te (zarówno w fazie organizacji, tj. od chwili zawiązania, jak i po uzyskaniu wpisu do KRS) są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych.

Do spółek kapitałowych z siedzibą lub miejscem sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym również w organizacji, mają zastosowanie przepisy ustawy o rachunkowości. Spółki te muszą zatem prowadzić pełną księgowość (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości - Dz. U. z 2018 r. poz. 395 ze zm.).

Status wspólnika a składki ZUS

Uzyskanie przez osobę fizyczną statusu wspólnika dwuosobowej bądź liczniejszej spółki z o.o. czy akcjonariusza spółki akcyjnej nie stanowi tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym w ZUS z racji prowadzonej działalności w tej spółce (obowiązkowo ani dobrowolnie). Wyjątek dotyczy wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. Jest on traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.). Oznacza to, że taki wspólnik podlega ubezpieczeniom na zasadach obowiązujących przedsiębiorców.

Problem z definicją spółki jednoosobowej

Ustawową definicję jednoosobowej spółki z o.o. zawiera art. 4 § 1 pkt 3 K.s.h. Zgodnie z nim spółka jednoosobowa to spółka kapitałowa (tj. z o.o. albo akcyjna), której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza. W kontekście tej definicji, w sytuacji gdy udziały spółki z o.o. należą do dwóch osób (nawet gdy jeden udziałowiec ma 99 udziałów, a drugi 1), to na gruncie regulacji K.s.h. spółka taka jest spółką dwuosobową. Jednakże definicja ta nie zawsze jest przestrzegana na gruncie ubezpieczeń w ZUS. Z orzecznictwa płynie wniosek, że może zdarzyć się tak, że dany wspólnik będzie traktowany jako jedyny wspólnik, mimo że formalnie pozostaje jedynie większościowym udziałowcem (zob. wyrok SN z dnia 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt I UK 8/11). Nie ma ustalonych granic, kiedy na gruncie ubezpieczeń w ZUS spółkę z o.o. należy traktować jeszcze jako jednoosobową, a kiedy jest to już spółka dwuosobowa. Nawet odsprzedaż 10% udziałów nie gwarantuje tego, że ZUS zgodzi się zaliczyć ją do grona spółek dwuosobowych (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 19 lipca 2017 r., sygn. akt III AUa 410/16). O tym, co przesądza, że spółka jest dwuosobowa decydują motywy działania wspólników. Jeśli cel odsprzedaży udziałów nie jest nakierowany wyłącznie na to, aby jedyny wspólnik nie był objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami w ZUS i wspólnicy są w stanie przedstawić argumenty świadczące o tym, to wówczas nie będzie podstaw do kwalifikowania drugiego wspólnika za iluzorycznego. Wspomniane argumenty to np. szczególne uprawnienia przyznane mniejszościowemu wspólnikowi w umowie spółki, uwarunkowania związane z historią spółki.

Prace nad Prostą Spółką Akcyjną

Od ponad 2 lat trwają prace nad nowym typem spółki handlowej, tj. prostej spółki akcyjnej (P.S.A.). Propozycja ta wpisuje się w europejski, a nawet światowy trend do reformowania krajowych regulacji dotyczących tzw. zamkniętych spółek kapitałowych.

Gdy podejmowano prace nad nowym typem spółki wskazywano, że spółka z o.o. nie zapewnia różnorodnych form prostej inwestycji w przedsięwzięcie. Ponadto, przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną - w razie zamiaru wejścia na giełdę - jest długotrwałe i skomplikowane w związku z istotnymi odmiennościami w konstrukcji obu spółek kapitałowych. Utworzenie i prowadzenie spółki akcyjnej jest natomiast stosunkowo drogie i skomplikowane. W tym kontekście podkreślano, że żadna z obecnych form spółki kapitałowej nie jest w pełni adekwatna do potrzeb nowoczesnych, innowacyjnych przedsięwzięć, tzw. start-upów.

Projektowana P.S.A.

Efektem prac legislacyjnych jest projekt nowelizacji Kodeksu spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (aktualna wersja projektu z dnia 15 maja br.).

P.S.A. ma być spółką niepubliczną, podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Ma mieć obowiązek prowadzić pełną księgowość. Do powstania P.S.A. wymagane ma być jedynie zawarcie umowy spółki, ustanowienie organów wymaganych przez ustawę lub umowę spółki oraz wpis do rejestru. Akcje mają być obejmowane za wkłady pieniężne i niepieniężne. Jako aport do P.S.A. będzie można wnieść wszelki wkład mający wartość majątkową, w tym świadczenie pracy i usług. W P.S.A. ma działać zarząd i ewentualnie także rada nadzorcza, jeżeli zostanie ustanowiona. Nowym rozwiązaniem jest, że zamiast tych organów w P.S.A. będzie można ustanowić inny organ - radę dyrektorów, łączący w sobie cechy organu wykonawczego i nadzorczego. Funkcjonowanie tej spółki ma być uproszczone m.in. przez szerokie wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej w procesach decyzyjnych. Z kolei w razie niepowodzenia przedsięwzięcia możliwe ma być wdrożenie szybkiej i nieskomplikowanej likwidacji spółki.

Nowe regulacje, według projektu, mają wejść w życie z dniem 1 czerwca 2019 r. z pewnym wyjątkiem. Projekt jest na etapie uzgodnień i konsultacji społecznych. Sąd Najwyższy w piśmie z dnia 19 czerwca 2018 r. wskazał, że projekt ten ma doniosłe znaczenie dla polskiego prawa spółek, a w szerszej perspektywie dla praktyki gospodarczej. SN podkreślił przy tym m.in., że nowelizacja ta jest obszerna i cechuje się wysokim stopniem złożoności jej przepisów, co kontrastuje z nazwą proponowanej spółki, ale przede wszystkim może rodzić problemy interpretacyjne.

Podobieństwa i różnice pomiędzy spółką z o.o., akcyjną i projektowaną prostą spółką akcyjną

Podstawowe cechy spółki	Spółka z o.o.	Spółka akcyjna	Projektowana prosta spółka akcyjna
Minimalna wysokość kapitału zakładowego	5.000 zł Kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł.	100.000 zł Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 gr.	1 zł Spółka ta zamiast kapitału zakładowego ma być wyposażona w kapitał akcyjny o minimalnej wartości 1 zł.
Podział zysków i strat	Raz do roku na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników (art. 231 K.s.h.). Spółka na zasadach określonych w art. 195 K.s.h. może wypłacić zaliczkę na poczet zysku.	Raz do roku na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników (art. 395 K.s.h.). Spółka na zasadach określonych w art. 349 K.s.h. może wypłacić zaliczkę na poczet zysku.	Według projektu raz do roku na zwyczajnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Kwota przeznaczona do podziału nie będzie mogła m.in. stanowić wypłaty zagrażającej wypłacalności spółki. Spółka ma mieć możliwość wypłaty zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy.
Kapitał zapasowy na pokrycie strat	Aktualnie spółka z o.o. nie ma obowiązku utworzenia (powiększania) kapitału zapasowego kosztem zysku na pokrycie ewentualnych strat.	Na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego (art. 369 § 1 K.s.h.).	Według projektu na pokrycie przyszłych strat trzeba będzie utworzyć kapitał zapasowy, na który przeznaczać trzeba będzie co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego spółki.
Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki	BRAK (zob. art. 151 § 4 i art. 13 K.s.h.)	BRAK (zob. art. 301 § 5 i art. 13 K.s.h.)	BRAK (projektowany art. 300¹ § 3 K.s.h.).
Odpowiedzialność członków zarządu za długi cywilnoprawne spółki	Członkowie zarządu spółki z o.o. mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za długi cywilnoprawne spółki na zasadach określonych w art. 299 K.s.h.	BRAK. Przepisy K.s.h. dotyczące członków zarządu spółki akcyjnej nie zawierają analogicznej regulacji do art. 299 K.s.h.	BRAK. Według projektu do odpowiedzialności członków zarządu P.S.A. nie będzie podstaw do odpowiedniego stosowania art. 299 K.s.h. (a contrario projektowany art. 300¹²³ K.s.h.).
Odpowiedzialność członków zarządu za zaległości podatkowe/składkowe	Członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za zaległości podatkowe (składkowe) spółki stosownie do treści art. 116 Ordynacji podatkowej.		Na tym etapie projekt nowelizacji nie przewiduje zmian art. 116 Ordynacji podatkowej. Jednak P.S.A. ma być osobą prawną, wówczas zastosowanie może mieć art. 116a Ordynacji podatkowej.
Możliwość założenia spółki w tradycyjny sposób i w trybie S24	TAK	NIE. Do powstania spółki akcyjnej wymagane jest spisanie u rejenta statutu spółki.	TAK