Co z pełnomocnictwem po połączeniu spółek?

Przymierzamy się do połączenia dwóch spółek z o.o. przez przeniesienie całego majątku jednej spółki na drugą. Czy po połączeniu spółka przejmująca będzie musiała na nowo udzielać pełnomocnictwa przedstawicielom handlowym, których obecnie zatrudnia spółka przejmowana?

Art. 494 § 1 Kodeksu spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.) ustanawia sukcesję uniwersalną praw i obowiązków spółki przejmowanej na spółkę przejmującą. Przepis ten przewiduje, że spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Orzecznictwo sądowe nie aprobuje jednak stosowania tej reguły w odniesieniu do stosunków pełnomocnictwa istniejących pomiędzy spółką przejmowaną a osobami, którymi udzieliła ona pełnomocnictwa.

Punktem wyjścia dla argumentacji tego stanowiska jest fakt, że spółka przejmowana zostaje rozwiązana, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru (art. 493 § 1 K.s.h.). Traci więc swój byt. Sąd Najwyższy wskazywał natomiast, że ustanie osoby prawnej traktowane jest równoznacznie ze śmiercią osoby fizycznej (wyrok SN z dnia 8 maja 2001 r., sygn. akt IV CKN 354/00). To zdarzenie zaś skutkuje wygaśnięciem udzielonych pełnomocnictw (art. 101 § 2 K.c. Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).

Wniosek z tego płynący jest dość drastyczny - w szczególności dla spółek masowo udzielających pełnomocnictw, takich jak banki czy ubezpieczyciele. Wskutek połączenia wygasają stosunki pełnomocnictwa ze spółką przejmowaną, a po połączeniu spółka przejmująca musi udzielać nowe pełnomocnictwa. Próbę częściowego złagodzenia efektów takich zawirowań stanowi wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16 maja 2012 r. (sygn. akt I ACa 1016/11). W jego uzasadnieniu Sąd stwierdził, że "zastosowanie analogii do śmierci osoby fizycznej pozwala na przyjęcie, że możliwe jest udzielenie pełnomocnictwa, które nie wygasa wraz z ustaniem bytu prawnego spółki. By jednak pełnomocnikiem mogła się stać spółka przejmująca lub nowo zawiązana, odpowiednie zastrzeżenie, uzasadnione treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa, musi się znaleźć w treści pełnomocnictwa".

Na skutek wygaśnięcia pełnomocnictwa udzielonego przez spółkę przejmowaną powołał się również ostatnio Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z 4 marca 2016 r. (sygn. akt I CSK 218/15). W tym przypadku jednak chodziło o pełnomocnictwo procesowe do reprezentowania spółki przed sądem. SN stwierdził, że wskutek wykreślenia z KRS spółka utraciła zdolność sądową oraz że udzielone przez nią pełnomocnictwo procesowe wygasło.

Opisywany problem będzie również odnosił się do pełnomocnictw udzielonych przez spółki łączące się poprzez zawiązanie nowej spółki. Nie będzie natomiast aktualny w przypadku pełnomocnictw udzielonych przez spółkę przejmującą przy połączeniu przez przejęcie.