Spółka z o.o. z jednym wspólnikiem

Choć słowo spółka kojarzy się ze współdziałaniem w prowadzeniu działalności gospodarczej, to błędne jest założenie, że w każdej spółce musi być co najmniej dwóch wspólników. W przypadku spółek kapitałowych, w tym i spółek z o.o., wszystkie udziały albo akcje mogą należeć do jednej osoby. Specyficzna konstrukcja takiej spółki przekłada się również na szczególne zasady jej funkcjonowania.

Jak wynika z art. 4 § 1 pkt 3 Kodeksu spółek handlowych, spółką jednoosobową jest spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza. Inną kwestię terminologiczną rozstrzyga art. 4 § 2 K.s.h. Wynika z niego, że w przypadku spółki jednoosobowej należy mówić o akcie założycielskim, a nie o umowie spółki.

Reprezentacja spółki

Jedną z cech wyróżniających spółki jednoosobowe jest szczególny sposób ich reprezentacji w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy taką spółką a jej jedynym wspólnikiem. Art. 173 § 1 K.s.h. przewiduje, że oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Dlatego np. przeniesienie własności nieruchomości między spółką a jej jedynym wspólnikiem będzie wymagać dochowania formy aktu notarialnego.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że jeśli jedyny wspólnik spółki jest zarazem jedynym członkiem zarządu, to czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 K.s.h.). Dokonanie najprostszej czynności pomiędzy taką spółką a jej wspólnikiem wymagać więc będzie wizyty u notariusza. Niedochowanie formy aktu notarialnego będzie oznaczać nieważność czynności.

Zgromadzenie jednego wspólnika

W jednoosobowych spółkach z o.o. obowiązuje zasada, że jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników (art. 156 K.s.h.), a przepisy o funkcjonowaniu zgromadzenia wspólników stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że:

przy podejmowaniu uchwał nie ma potrzeby liczenia głosów - jedyny wspólnik dysponuje bowiem wszystkimi głosami,
ponieważ wspólnik sam o wszystkim decyduje, to nie ma potrzeby przeprowadzania głosowań tajnych w sytuacjach, gdy tego wymagają przepisy,
zgromadzenia nie muszą być formalnie zwoływane, każdorazowo wystarczy powołać się na art. 240 K.s.h., który dopuszcza podjęcie uchwał, pomimo braku formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.

Protokoły

W spółce jednoosobowej należy sporządzać protokoły dokumentujące podejmowane uchwały przez jedynego wspólnika. Zgodnie z art. 248 § 1 K.s.h. protokół powinien być podpisany przez obecnych na zgromadzeniu wspólników lub co najmniej przez osobę sporządzającą protokół i przewodniczącego zgromadzenia. W spółce jednoosobowej wystarczy, jeżeli protokół zostanie podpisany przez jedynego wspólnika. Nie ma potrzeby dokonywania wyboru przewodniczącego i protokolanta. Nie trzeba również stwierdzać prawidłowości zwołania zgromadzenia i jego zdolności do podejmowania uchwał.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 marca 2015 r., sygn. akt II CSK 818/14, stwierdził, że przepis art. 173 § 1 K.s.h. nie ma zastosowania do uchwał jedynego wspólnika, który działa jako zgromadzenie wspólników lub zarząd spółki. Uchwała wyrażająca zgodę na np. zawarcie umowy pożyczki między spółką a jej prokurentem nie musi zatem mieć formy pisemnej pod rygorem nieważności. Warto jednak dodać, że w uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał na dowodowe znaczenie art. 248 § 1 K.s.h., który m.in. stawia wymóg wpisania uchwał do księgi protokołów. Sporządzenie protokołu ułatwia udowodnienie istnienia uchwały, choć nie jest jego warunkiem.

Bez absolutorium

Jeśli jedyny wspólnik jest również członkiem zarządu, to w porządku obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników nie ma potrzeby zamieszczać sprawy udzielenia mu absolutorium. Wspólnik nie może bowiem głosować w sprawie udzielenia sobie samemu absolutorium. Ograniczenie w tym zakresie wprowadza art. 244 K.s.h.

Z tego względu uchwała w przedmiocie skwitowania dla zarządcy-wspólnika nie powinna być w ogóle podejmowana. Okoliczność tę warto jednak odnotować w protokole ze zwyczajnego zgromadzenia.

Jeśli wspólnik udzieli sobie samemu absolutorium, to taka uchwała będzie podlegać zaskarżeniu (np. przez innego członka zarządu).

ZUS jak za osobę fizyczną

Zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) jedyny wspólnik spółki z o.o. jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, a co za tym idzie - podlega ubezpieczeniom w ZUS na zasadach obowiązujących przedsiębiorców. Podlega więc z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym (chyba że posiada inny tytuł do tych ubezpieczeń) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Oczywiście przepis ten odnosi się tylko do jedynych wspólników będących osobami fizycznymi (art. 4 pkt 1 ustawy systemowej). Wspólnik, jako ubezpieczony, zobowiązany jest do opłacania składek na własne ubezpieczenia. Powinien więc sam zgłosić się w ZUS jako płatnik składek oraz jako osoba ubezpieczona.

Utrata statusu spółki jednoosobowej

Atutem jednoosobowej spółki jest odformalizowanie przeprowadzania zgromadzeń wspólników. Istotnymi wadami są dodatkowe wymogi przy czynnościach między spółką a jedynym wspólnikiem oraz konieczność płacenia składek ZUS. Z tych powodów, w szczególności gdy jedynym wspólnikiem jest osoba fizyczna, taki wspólnik decyduje się na zbycie choćby symbolicznego udziału celem uniknięcia opisanych niedogodności.

Na taki zabieg decyduje się wielu wspólników jednoosobowych spółek powstałych na skutek przekształcenia formy działalności przez przedsiębiorcę jednoosobowego w jednoosobową spółkę z o.o. w oparciu o art. 551 § 5 K.s.h.

Wymogi co do formy oświadczenia jedynego wspólnika spółki z o.o. składanego wobec spółki, w której wspólnik nie jest zarazem jedynym członkiem zarządu

»	Przed 1.01.2001 r. - brak wymagań co do formy.
»	Od 1.01.2001 r. do 14.01.2004 r. - forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym.
»	Od 15.01.2004 r. do 7.01.2009 r. - forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym dla spraw przekraczających zakres zwykłych czynności spółki.
»	Od 8.01.2009 r. - forma pisemna pod rygorem nieważności.

Pozostałe szczególne regulacje dotyczące jednoosobowej spółki z o.o.

Zakaz zawiązywania innej jednoosobowej spółki kapitałowej przez jednoosobową spółkę z o.o. (art. 151 § 2 i art. 301 § 1 K.s.h.).
Ujawnienie w KRS dodatkowych informacji dotyczących jedynego wspólnika (art. 166 § 2 K.s.h.).
Uproszczenia w procedurze połączenia w przypadku przejęcia przez spółkę swojej spółki jednoosobowej (art. 516 § 6 K.s.h.).
Dopuszczalność przekształcenia tzw. przedsiębiorcy jednoosobowego w jednoosobową spółkę kapitałową (art. 551 § 5 K.s.h.).
Wymóg formy aktu notarialnego dla sporządzenia planu przekształcenia spółki jednoosobowej (art. 557 § 3 K.s.h.).